چربی خون چیست؟

به بالا رفتن کلسترول یا تری‌گلیسرید در خون که در اثر مصرف مواد غذایی بیش از میزان مورد نیاز یا هنگام بروز اختلال در سوخت و ساز چربی افزایش می‌یابد، بیماری چربی خون گفته می‌شود. لازم به ذکر است که کلسترول یک نوع چربی است که در همه سلول‌های بدن شما یافت می‌شود. کلسترول در خون حل نمی‌شود و توسط لیپوپروتئین‌ها وارد سلول و از آن خارج می‌گردد. لیپوپروتئین ترکیبی از پروتئین و چربی است و چربی را در خون حمل می‌کند. وجود کلسترول در کبد، نخاع و مغز ضروری است.

علائم چربی خون چیست؟

• خواب رفتن پا‌ها و احساس حالت گز گز در پاها (چربی خون و قندخون بالا و همچنین غلظت بالای خون باعث گزگز، مورمور شدن و خواب‌رفتگی پا می‌شود و به هنگام خواب، کف پا بسیار داغ می‌شود و فرد را بیدار می‌کند.)
• سرگیجگی و تعریق زیاد
• احساس سنگینی، خستگی یا کوفتگی در بدن
• خواب آلودگی
• سوزش و احساس افزایش حرارت نقاط مختلف بدن به خصوص کف پا که معمولاً در شب تشدید می‌شود
• دردهای نسبتاً مقاوم به درمان در ناحیه ساق و کف پا و گاهی هم در سایر نواحی بدن
• سردردهایی که معمولاً به صورت سنگینی سر خودنمایی می‌کند.
• خشکی و یا تلخی دهان
• سرگیجه و گاهی وزوز گوش
• سردرد، سرگیجه، سنگینی، خواب آلودگی، طپش قلب و علایمی از این دست، پس از مصرف غذاهای چرب؛ و تسکین این علایم با مصرف موادی مثل آبغوره، آبلیمو یا سرکه
• ورم و پف کردن صورت

علائم ذکر شده در بالا ناشی از سنگین و غلیظ شدن خون در اثر افزایش چربی خون است که باعث کندی حرکت خون در عروق می‌شود و لذا باعث اختلال خون‌رسانی و کمبود نسبی اکسیژن در بافت‌ها خواهد شد و دیگری افزایش حرارت بدن در اثر افزایش صفرا است.

علل افزایش چربی خون چیست؟

۱- علل تغذیه ای:

• کمبود مصرف غذاهای حاوی فیبر (میوه و سبزی).
• افزایش مصرف غذاهای چرب و به ویژه غذاهای آماده.
• افزایش سهم استفاده از «سرخ کردن» به عنوان یک روش طبخ به جای سایر روش‌های پخت و پز.
• افزایش مصرف خوراکی‌هایی مانند برنج، ماکارونی، تخم مرغ، آجیل‌های بوداده، انواع نوشابه‌ها، سس‌های چرب و... که اثر منفی بر کارکرد صحیح کبد دارند.
• استفاده از روغن های ناسالم (جامد و مایع) به جای روغن‌های سالم (دنبه، حیوانی، زیتون و …).

۲- علل روحی و روانی: باید توجه داشت که هر استرسی می‌تواند باعث افزایش چربی خون شود؛ اصطلاح «چربی خون عصبی» که در بین مردم زیاد شنیده می‌شود، حکایت این نوع از افزایش چربی خون است. بی‌خوابی نیز می‌تواند اثر مشابهی داشته باشد.

۳- کم بودن فعالیت بدنی

۴- یبوست

۵- ضعف تدریجی کبد به عنوان تنظیم کننده اصلی چربی خون در طول زندگی بر اثر عادات غلط تغذیه‌ای و روش‌های ناصحیح زندگی

افزایش چربی خون همراه با بیماری‌هایی مانند کم کاری تیروئید، بعضی از بیماری‌های کبدی و کلیوی، بیماری‌های قند (دیابت)، نارسایی مزمن کلیه، چاقی، بعضی از عفونت‌ها، اعتیاد به الکل، ایدز و… دیده می‌شود. افزایش چربی خون با تجمع در دیواره رگ‌ها، تنگی آن‌ها را به دنبال دارد و به همین دلیل باعث افزایش خطر ابتلا به سکته مغزی، درد قفسه سینه و گرفتگی عروق می‌شود.

تشخیص بیماری چربی خون

برای تشخیص بالا بودن چربی خون، اندازه گیری دو نوع چربی خون یعنی کلسترول وتری گلیسیرید انجام می‌شود. دراین میان معمولا افزایش کلسترول به عنوان عامل بیماری‌زای جدیدتری مطرح می‌شود. برای اندازه‌گیری دقیق چربی‌های خون باید 9 تا 12 ساعت پیش از خون گرفتن چیزی به جز آب نخورید و ننوشید. میزان کلسترول و تری‌گلیسرید خون معمولا به میلی‌گرم کلسترول در دسی‌لیتر در خون اندازه‌گیری می‌شود.

انواع اصلی چربی های موجود درخون چیست؟

 

LDL: LDL یا کلسترول بد، ذرات کلسترول را در طول بدن شما منتقل می‌کند. LDL ساخته شده با اتصال به دیواره رگ‌ها، آن‌ها را سخت و تنگ می‌سازد.

VLDL: این چربی دارای بالاترین میزان تری گلیسرید است. تری گلیسرید نوعی چربی موجود در خون است. VLDL نیز همچونLDL ذرات کلسترولی را بزرگ‌تر ساخته و منجر به تنگ و باریک شدن رگ‌های خونی می‌شود. اگر شما تحت درمان کلسترول بالای خون هستید ولی همچنان دارای VLDL بالا هستید، به درمان اضافه‌تری جهت کاستن آن نیاز خواهید داشت چراکه VLDLحاوی مقادیر زیادی تری گلیسرید است.

HDL: HDL یا کلسترول خوب، کلسترول اضافی را برداشته و به کبد بر می‌گرداند.

چگونه می‌توان HDL یا کلسترول خوب را در بدن افزایش داد؟

• دویدن: با ورزش کردن در هفته 1200 کالری بسوزانید
• کاهش وزن: با کاهش هر نیم کیلوگرم وزن بدن (چربی اضافی)، مقدارHDL یک درصد افزایش می‌یابد.
• ورزش کردن قبل از خوردن غذای پر چرب: انجام ورزش منظم قبل از خوردن وعده‌های غذایی پر چرب، بطور قابل ملاحظه‌ایHDL را افزایش می‌دهد.
• نکشیدن سیگار: با ترک سیگار فقط به مدت یک هفته، 7 واحد مقدار HDL افزایش می‌یابد.
• پرهیز از مصرف زیاد شکر، آرد، سیب زمینی و برنج سفید. غذاهایی که قند خون را افزایش می‌دهند، باعث کاهش HDLخون می‌شوند.
• با افزایش مقدارHDL، احتمال ابتلا به حملات قلبی کم می‌شود.

چگونه می‌توان مقدار LDL را کاهش داد؟

• از مصرف زیاد چربی‌ها و کلسترول دوری کنید.
• از افزایش کالری دریافتی بپرهیزید.
• تحرک و فعالیت بدنی را زیاد کنید.
• وزن خود را ثابت نگه دارید.

کاهش چربی خون به وسیله داروهای گیاهی

- دمکرده آویشنن که از دیدگاه طب سنتی ایران دفع کننده رطوبت و بلغم از بدن است، از پایین آورنده‌های مناسب چربی خون محسوب می‌شود.

- مصرف روزانه یک قاشق چای خوری پودر یا نیمکوب شده سیاه دانه یا دانه تره هم می‌تواند در کاهش چربی خون نیز تأثیر داشته باشد.

- سیر، سویا، گشنیز، جعفری و شوید از سبزیجات موثر در کاهش چربی و کلسترول است. به عنوان مثال نوشیدن دم کرده شوید و لیمو عمانی یک ساعت پس از غذا می‌تواند در کاهش سطح کلسترول و چربی خون موثر باشد.

- چای پور (Pu-erh tea) یکی از معروف‌ترین انواع چای چینی است که دارای خواص بسیار قوی کاهنده چربی و کلسترول است.

- دم کرده پوست نارنگی و زنجبیل نیز می‌تواند موثر باشد.

- جومینگ ز (jue ming zi) نیز گیاه بسیار موثری در کاهش چربی، کلسترول و قند خون است.

- نوشیدن دم کرده زینان و عناب نیز در این امر موثر است.

- مصرف سماق همراه غذا نیز به دلیل تأثیراتی که روی صفرا دارد، می‌تواند تأثیرات مناسبی در پایین آوردن چربی خون داشته باشد.

- سیر، سویا، گشنیز، جعفری و شوید از سبزیجات موثر در کاهش چربی و کلسترول است. به عنوان مثال، نوشیدن دم کرده شوید و لیمو عمانی یک ساعت پس از غذا می‌تواند در کاهش سطح کلسترول و چربی خون موثر باشد.

- روغن زیتون تصفیه نشده: این روغن بدون هیچ تردید بهترین روغنی است که می‌توان مصرف کرد. روغن زیتون:

• چربی‌های مضر خون (کلسترول و تری گلیسرید) را کاهش می‌دهد.
• چربی مفید خون (HDL) را افزایش می‌دهد.
• یبوست مزاج را برطرف می‌کند.
• رسوبات عروقی و از جمله عروق قلبی را پاک می‌کند.