در دنیای امروز، به هر دلیلی مصرف بطری‌های پلاستیكی جای بطری‌های شیشه‌ای را گرفته است و از بچه شیر‌خواره گرفته تا جوان و پیر، به نوعی ناچارند یا ترجیح می‌دهند از این جنس بطری‌ها استفاده كنند. البته این مطلب در مورد لیوان های پلاستیکی نیز صادق است.

كارشناسان هر از چند گاهی در مورد خطرهای احتمالی استفاده از این بطری‌ها هشدارهایی می‌دهند، اما ظاهرا هنوز تحقیقات جامعی در مورد خطرها و زیان‌های احتمالی آنها وجود ندارد و توصیه‌ها همه احتمالی و غیر قطعی است. تازه‌ترین این مطالعات، در مورد نحوه صحیح استفاده از آنهاست. این مطالعه را محققان دانشگاه سین‌سیناتی انجام داده‌اند.

در این مطالعه، تأثیر دمای بهینه در استفاده از این بطری‌ها بررسی شده است؛ ایده اولیه این بوده كه ریختن مایعات داغ در این بطری‌ها می‌تواند میزان آزاد شدن مواد شیمیایی از آن را افزایش دهد. توضیح این كه بطری‌های پلاستیكی رایج، حاوی ماده‌ای شیمیایی موسوم به بیس‌فنول یا BPA است كه معمولا مقادیر محدودی از آن در مایعاتی كه از آنها خورده می‌شود، آزاد می‌شود. این ماده، به‌عنوان یك ماده سمی و زیان‌آور برای حیوانات شناخته شده، اما هنوز مقدار سمی آن برای انسان تعیین نشده است و كسی نمی‌داند آیا میزان مواجهه ما از طریق این بطری‌ها و نیز منابع دیگر آن قدر هست كه نگران آن باشیم یا نه؟

همان طور كه اشاره شد، مطالعه جدید این محققان، در مورد تأثیر دما در افزایش آزادسازی این ماده از بطری‌های پلاستیكی است. فرضیه آنها این بود كه دمای بالا باعث افزایش آزاد شدن BPA می‌شود. در بررسی‌های اولیه، مقایسه میزان ماده آزاد شده در محیط‌های با دمای متفاوت نشان داد BPA موجود در مایع داخل بطری، بر اثر تغییر دمای محیط تفاوت نمی‌كند.

مرحله بعدی تحقیقات نشان داد كه افزایش ناگهانی دمای بطری، مثلا در حالتی كه مایع خیلی داغ در آن ریخته می‌شود، یا حالتی كه بطری شیر مخصوص شیرخواران را برای ضدعفونی در آب جوش قرار می‌دهیم، مقدار ماده شیمیایی آزاد شده، به بیش از 15 تا 55 برابر می‌رسد. اندازه‌گیری‌ها نشان می‌دهد میزان ماده آزاد شده در حالت معمولی، چیزی بین 2/0 تا 8/0 نانوگرم در ساعت است، در حالی كه در حالت شوك حرارتی، می‌تواند به 32 نانوگرم در ساعت هم برسد.

نتایج این مطالعه كه در نشریه مقالات سم‌شناسی منتشر شده است، دوباره بحث سلامت مصرف‌كنندگان بطری‌های پلاستیكی و نیز نحوه صحیح استفاده از آن را باز كرده است. با توجه به این كه منابع دیگر محیطی نیز می‌توانند انسان را در مواجهه با این ماده سمی قرار دهند و همچنین به‌دلیل این كه هنوز دوز سمی آن برای انسان شناخته نشده است، استفاده گسترده از این بطری‌ها در صنایع غذایی و نیز در خانه‌ها، با سئوالات و تردیدهای زیادی همراه شده است.

كارشناسان توصیه می‌كنند تا زمانی كه به همه این پرسش‌ها پاسخ مناسبی داده نشده است، تا آنجا كه ممكن است از ظروف غیر پلاستیكی استفاده شود و درصورت اجبار به استفاده از آنها، حتی‌الامكان از داغ كردن بیش از حد آنها پرهیز شود.

*از ظروف پلاستیکی در مایکروویو استفاده نکنید.

*بطری های آب پلاستیکی را در فریزر قرار ندهید.

*از لفافه و پوشش پلاستیکی در مایکروویو استفاده نکنید.

ماده شیمیایی Dioxin باعث بروز سرطان خصوصاً سرطان سینه می شود. دیوکسین یک سم بسیار قوی برای سلول های بدن است.

اخیراً تحقیقاتی توسط دکتر Edward Fujimoto مدیر برنامه ریزی سلامت بیمارستان Castle آمریکا راجع به دیوکسین و چگونگی عملکرد آن در بدن صورت گرفته كه در نتیجه آن، توصیه های ذیل ارائه شده است.

نباید غذاهای خود را در ظروف پلاستیکی در مایکروویو گرم کنید، مخصوصاً در مورد غذاهای حاوی روغن و چربی. او اعلام نموده ترکیب «چربی و حرارت بالا و پلاستیک» باعث آزادسازی دیوکسین به داخل غذا و در نهایت به درون سلول های بدن ما می شود.

به جای آن برای گرم كردن غذا استفاده از ظرف شیشه ای مثل پیرکس و چینی توصیه می شود، در این صورت شما همان نتیجه را از گرم کردن غذا فقط بدون دیوکسین می گیرید.

بطری های پلاستیکی آب را در فریزر برای انجماد قرار ندهید، چون این کار باعث آزادسازی سم دیوکسین از ظروف پلاستیکی می شود.

غذاهای فوری (Fast Food) و سوپ ها باید از ظرف یک بار مصرف تخلیه و در ظرف دیگری گرم شوند.

کاغذ بد نیست، ولی نمی دانیم که مطمئن تر از ظروف شیشه ای و غیره باشد.

وقتیکه قبلاً رستوران های غذای فوری (Fast Food) غذا را از ظروف یونولیت (Foam) به ظرف کاغذی جابجا کردند، مسئله دیوکسین یکی از دلایل انجام این کار بود.

لفافه های پلاستیکی فقط وقتی خطرناک هستند که برای پخت غذا در مایکروویو استفاده شوند.

فرآوری غذاها در حرارت خیلی بالا باعث حل شدن و آزاد شدن دیوکسین از پلاستیک و تزریق آن به داخل غذا می شود. به عنوان جایگزین، پوشاندن غذا با یک لفاف کاغذی توصیه می شود.

  آب معدنی هایی که در فروشگاه های عرضه مواد غذایی و آشامیدنی در معرض حرارت و در زیر نور آفتاب داغ نگهداری می شوند مشکل مصرف دارند و مردم توجه داشته باشند از این آب معدنی ها استفاده نکنند.

 در مورد تاریخ مصرف آب معدنی ها اگر این آب معدنی ها در معرض حرارت نباشد مصرف آنها تا یک سال هم مانعی ندارد، اما اگر در شرایطی نگهداری و عرضه شوند که تحت تاثیر مستقیم حرارت باشند حتی قبل از 6 ماه هم غیرقابل مصرف هستند.

 مردم باید توجه داشته باشند از این آب معدنی ها استفاده نکنند، زیرا مواد نفتی پس از جدا شدن در آب و مصرف محتویات آن، افراد را دچار بیماری های خطرناکی همچون سرطان می‌کند.

 ترکیبات شیمیایی موجود در بطری های پلاستیکی بیشترین تاثیر خود را بر غدد چربی و لنفاوی می‌گذارد و در برخی بافت های بدن، باعث بروز تومور می‌شود.

برخی فروشندگان برای بازارگرمی، آب‌ معدنی ها را در معرض دید مشتری و زیر نور آفتاب می‌چینند و این کار به شدت بر کیفیت آب‌ معدنی تأثیر منفی می‌گذارد. بسته‌بندی آب‌های معدنی و آشامیدنی، جزو مناسب‌ترین و سالم‌ترین نوع بسته بندی‌ها است و چنانچه بطری‌های آب معدنی در شرایط عادی نگهداری شوند، خطری مصرف‌کننده را تهدید نمی‌کند. ولی نگهداری این بطری‌ها در زیر نور آفتاب، یا یخ زدن آب در آن‌ها برای سلامتی مضر است.

 برخی افراد بطری‌های آب معدنی را در فریزر می‌گذارند تا یخ بزند. سپس هنگام بیرون رفتن از منزل آن را برمی دارند تا بتوانند آب خنک بنوشند. در حالی که این کار برای سلامتی بدن ضرر دارد.

وی در ادامه گفت: طراحی اولیه بطری‌های پلاستیکی به نحوی است که در صورت انجماد آب در آن‌ها، در اثر بروز تغییراتی در پلیمرهای این ظروف، مواد مضری وارد آن‌ها می‌شود. لذا باید از انجماد آب‌ها در این بطری‌ها خودداری کرد. این ظروف صرفاً برای نگهداری آب در درجه حرارت یخچال (0 تا 4 درجه سانتی‌گراد) طراحی شده‌اند؛ به عبارتی طراحی آن‌ها برای شرایط سرد و خنک است، نه انجماد.

 اگر بطری‌های پلاستیکی در معرض آب جوش قرار گیرند، مواد شیمیایی مضر آن 55 برابر حالت معمولی آزاد می‌شوند.

 هر چند که این بطری‌ها در شرایط مناسب نگهداری، ضرری ندارند، ولی سعی کنید در مواقعی که به شیشه آب دسترسی ندارید (مثل بیرون منزل) و در مواقع ضرورت، از این بطری‌های پلاستیکی استفاده کنید. استفاده مداوم و همیشگی از بطری‌ها توصیه نمی‌شود، زیرا نوشیدن آب از بطری‌های پلاستیکی، خطر داخل شدن مواد شیمیایی سمی به درون بدن را تا 70 درصد افزایش می‌دهد.

 ماده شیمیایی بیسفنول آزاد شده از این بطری ها، سیستم هورمونی افراد را مختل می‌کند و در نتیجه روی اندام‌ها و توانایی‌های تولید مثلی تأثیر نامطلوب دارد. همچنین به مغز آسیب می‌رساند و سبب بروز بیماری‌های قلبی، سرطان، چاقی و دیابت می‌شود

 
ما از راه‌هاي مختلفي آب بدن خود را تامين مي‌کنيم: نوشيدن نوشيدني‌‌ها، مصرف ترکيبات مواد غذايي و فعل و انفعالات درون بدن. از جمله نوشيدني‌‌ها آب‌‌هاي بطري است که در سال‌‌هاي اخير جايگاه زيادي بين مردم پيدا کرده است. با توسعه صنايع بسته‌بندي، استفاده از بطري‌‌هاي ساخته شده از پلي‌وينيل‌کلرايد، پلي‌اتيلن و ترکيباتي از اين دست در صنايع غذايي افزايش يافته است. آب‌‌هاي معدني از جمله محصولاتي هستند که در قالب اين بطري‌‌ها به بازار عرضه مي‌شوند. آب داخل بطري‌‌ها اين اطمينان خاطر را به مصرف‌کننده مي‌دهد که محصولي سالم را مصرف مي‌کند؛ اين در حالي است که بعضي از اين قبيل محصولات از کيفيت کافي برخوردار نيستند. 
چرا مردم آب بطري‌‌ها را به ديگر آب‌‌هاي موجود ترجيح مي‌دهند؟
از ديدگاه مصرف‌کننده آب بطري طعم و مزه بهتري نسبت به آب لوله کشي دارد که ‌اين مساله مي‌تواند به دليل محتواي املاح و نوع فرآيند توليد آن باشد، سبک بودن اين نوع ظروف و سهولت حمل آن از ديگر مزيت‌‌هاي اين نوع آب‌‌ها است. براي ضد عفوني کردن اين نوع آب‌‌ها از روش کلر زدن استفاده نمي‌شود و در عوض از روش‌‌هايي مثل اشعه مادون قرمز، فيلتراسيون و روش ضد عفوني کردن با ازن استفاده مي‌شود. اين روش‌‌ها با کيفيت مناسبي محتواي ميکروبي آب را از بين مي‌برند در حالي که طعم خاصي در آب به جاي نمي‌گذارند. بسياري از انواع آب‌‌هاي بطري که به آب‌‌هاي معدني نيز معروف هستند، محتواي املاحي بالايي دارند. کلسيم، منيزيم و ديگر املاحي که در اين نوع آب‌‌ها وجود دارند مي‌توانند تا حدودي تامين کننده نياز‌‌هاي بدن به‌ اين نوع املاح باشند. 
استفاده از آب‌‌هاي بطري با چه خطراتي همراه است؟


محتواي فلورايد بيشتر آب‌‌هاي بسته‌بندي شده در بطري پايين است در حالي که ‌اين ماده براي سلامت دندان‌‌ها و استخوان‌‌ها ضروري و آب منبع مناسبي براي تامين آن است. منابع استحصال اين آب‌‌ها، به ويژه انواعي که از آب‌‌هاي پايين دست تهيه مي‌شوند، در معرض آلوده شدن با انواع آفت‌کش‌‌ها هستند. بسته‌بندي کردن آب داخل بطري اين اطمينان را به مصرف‌کننده مي‌دهد که محصولي سالم را مصرف مي‌کند. اين در حالي است که ممکن است بعضي از محصولات از کيفيت کافي و استاندارد لازم برخوردار نباشند و توليدکنندگان آنها بسياري از استاندارد‌‌ها را رعايت نکرده نباشند. بعضي از اين محصولات از محتواي سديم، نيترات، نيتريت، سرب، کادميوم و جيوه بالايي برخوردارهستند به‌عنوان مثال در بعضي موارد مقدار سديم آنها بيش از 10 ميلي‌گرم در ليتر است و با توجه به‌ اينکه دريافت سديم، نيترات و نيتريت به دليل استفاده از غذا‌‌هاي حاضري معمولا در رژيم غذايي افراد بالا است بنابراين توصيه مي‌شود هنگام خريد به برچسب اين محصولات دقت زيادي شود. 
نوع بسته‌بندي اين محصولات خود مي‌تواند سلامتي افراد را تهديد کند، که به دو صورت مي‌توان به آن پرداخت: 1) استفاده از بطري‌‌هاي نامرغوب و غيراستاندارد، 2) وارد شدن ترکيبات پليمري مورد استفاده در ظروف به داخل آن. وارد شدن ترکيبات پليمري مورد استفاده در ساخت ظروف pvc و pet به داخل آب مي‌تواند سرطان‌زا باشد، ضمن اينکه در دماي بالاتر ورود اين مواد به داخل آب شدت بيشتري پيدا مي‌کند و هرچه از زمان توليد محصول بيشتر گذشته باشد ميزان بيشتري از اين مواد در آن حل خواهد شد. بنابراين توصيه مي‌شود هنگام خريد به زمان توليد و ترکيبات محصول دقت و محصول در محل مناسبي نگهداري شود.
 يخ بستن يا فريز کردن آب درون بطري مشکلي ايجاد مي‌کند؟
يخ بستن آب درون بطري موجب ايجاد ترکيبات سرطان‌زا مي‌شود و نبايد درجه خنک کردن بطري تا ميزان يخ بستن محتواي بطري کاهش پيدا کند.
 نظر شما در رابطه با پر کردن مجدد بطري‌‌هاي آب آشاميدني و معدني با آب‌‌هاي شهري يا موادي مثل آب‌غوره، آب‌ليمو و نگهداري آنها در يخچال چيست؟
در اين موارد تاکيد مي‌شود نه تنها از اين شيشه‌‌هاي خالي براي خنک کردن و يخ بستن آب استفاده نشود بلکه از نگهداري موادي که خواص اسيدي يا بازي دارند مثل ترشي و سرکه خودداري شود چرا که موجب شروع فعل و انفعالاتي با ديواره بطري مي‌شود که خطرآفرين و سرطان‌زا است. 
 در بسياري از مغازه‌‌ها آب‌‌هاي بطري پشت شيشه‌‌هاي مغازه طوري قرار گرفته‌اند که در معرض تابش مستقيم آفتاب هستند در اين موارد مشکلي ايجاد نمي‌شود؟
گرما و تابش مستقيم نور آفتاب واکنش بين محتويات بطري و جداره آن را افزايش مي‌دهد، که ‌اين امر موجب انتقال ترکيبات جدار بطري به درون مواد داخل آن مي‌شود که زمينه افت کيفيت و فساد مايعات را فراهم مي‌کند. 
 چرا بعضي از مواقع به آب بطري‌‌ها گاز دي‌اکسيدکربن اضافه مي‌کنند؟


با افزايش گاز دي‌اکسيدکربن آب خوش‌خوراک‌تر مي‌شود، منتها استفاده از اين آب‌‌هاي گازدار خالي از اشکال نيست. از يک طرف موجب صدمه به ميناي دندان مي‌شود و از طرف ديگر براي افرادي که بيماري ريفلاکس يا نفخ دارند توصيه نمي‌شود.